Y llywodraeth sy’n arwain yr ymdrechion i wrthsefyll llifogydd ac yn darparu strategaethau ar gyfer cymunedau a busnesau i ddelio â llifogydd, gan roi adnoddau ac ymdrechion tuag at ymgyrch genedlaethol.

Mae hyn yn arwain at system gwrthsefyll llifogydd gysylltiedig ar draws gwledydd sy’n seiliedig ar gyngor arbenigol, gan roi’r gallu i wrthsefyll llifogydd ar flaen y gad yn holl benderfyniadau’r llywodraeth. Fodd bynnag, mewn dull mwy canolog o wneud penderfyniadau a datblygu gweledigaeth ar gyfer Cymru, mae’n bosibl na fydd pob cymuned yn cael ei chynnwys ac nid yw pawb eisiau cymryd rhan yn yr ymdrechion. 

Mae’r lefel gymysg o barodrwydd ar gyfer llifogydd ar draws y wlad yn golygu o bryd i’w gilydd, pan fydd llifogydd helaeth yn digwydd, bod angen ymyriad wedi ei gynllunio a heb ei gynllunio gan y llywodraeth, gan ddarparu cymorth tymor byr i wasanaethau lleol, a dosbarthu cyllid i’r rhai sydd yn yr angen mwyaf. Mae’r rhan fwyaf o’r cyhoedd yn ymddiried yn y llywodraeth i’w cadw’n ddiogel, ond weithiau nid oes ganddynt strategaethau i weithredu’n gyflym.

Mae addysg ac ymwybyddiaeth wedi dod yn faterion sylfaenol. Mae ysgolion yn cynnal driliau llifogydd yn rheolaidd, gan wreiddio’r wybodaeth am beth i’w wneud mewn argyfwng o oedran ifanc. Mae ymgyrchoedd cenedlaethol yn gwneud y profiad o lifogydd yn un diriaethol, gan sicrhau bod pob dinesydd yn deall risg llifogydd a’u rôl o fewn lliniaru llifogydd.

Mae datblygiadau technolegol wedi chwyldroi rhagfynegi a rheoli llifogydd. Mae gan ddinasoedd fodelau rhagfynegi tywydd sy’n seiliedig ar ddeallusrwydd artiffisial ac sy’n darparu rhagolygon amser real, lleol iawn, o risgiau llifogydd. Er bod gan y llywodraeth ddealltwriaeth dda o ddata llifogydd a mynediad at amrywiaeth o offer, nid oes gan bob cymuned yr un breintiau. Yn aml, nid yw cynlluniau cymunedol sy’n cael eu hysgogi gan eu hunain ar draws ardaloedd gwledig yn gallu cyfnewid data â’r modelau sy’n eiddo i’r llywodraeth oherwydd proses dilysu data feichus. 

Mae deddfwriaeth wedi mynd i’r afael â’r angen am ddull cyson a rhagweithiol o reoli llifogydd. Erbyn hyn, ceir protocol ymateb llifogydd yng Nghymru, sy’n cael ei gyllido gan dreth ar ddiwydiannau sydd fwyaf cyfrifol am newid yn yr hinsawdd, ac mae hynny wedi arwain at fuddsoddiad sylweddol mewn seilwaith ac amddiffynfeydd rhag llifogydd. Mae polisïau’n ddeinamig, yn cael eu diweddaru’n rheolaidd drwy ddolen adborth sy’n cynnwys profiadau rheng flaen ac ymchwil wyddonol.

Mae cynnwys y gymuned yn cael ei wella ac mae’n cyfrif am y rhai sydd â phrofiad uniongyrchol o lifogydd yn ogystal â’r rhai nad ydynt wedi cael eu heffeithio eto. Mae gan y rhan fwyaf o gymunedau y grym i reoli adnoddau lleol a dyrannu cyllid lle maent yn teimlo bod arnynt ei angen fwyaf, ond y Senedd sy’n dal i wneud y penderfyniadau mwyaf. Mae’r dull hwn o’r brig i lawr yn sicrhau llwybr cyflymach at wneud penderfyniadau am fuddsoddiadau cyfalaf mawr a chynlluniau amddiffyn rhag llifogydd ac atal llifogydd, ond weithiau mae perygl na fydd gan bawb lais yn y penderfyniadau hynny.

Themâu Allweddol

Addysg ac Ymwybyddiaeth

Mae angen i ysgolion gynnwys ymwybyddiaeth o lifogydd ac ymarfer eu hymatebion. Mae angen ymgyrchoedd cenedlaethol i hybu ymwybyddiaeth.

Technoleg a Data

Defnyddio technoleg i newid ein dealltwriaeth o systemau naturiol, sgiliau o ran rhagfynegi llifogydd, a buddsoddi mewn data tywydd er cywirdeb.

Ymateb i Argyfyngau a Seilwaith

Yr angen am dechnoleg i roi rhybuddion cynnar, storio amddiffynfeydd, logisteg, ac o bosibl sefydliad pwrpasol neu wasanaeth brys newydd.

Deddfwriaeth a Pholisi 

Deddfwriaeth gydgysylltiedig, trethu diwydiant i dalu am fesurau gwrthsefyll llifogydd, a llunio polisïau ar sail profiad o lifogydd. 

Cynnwys y Gymuned

Mae galw clir am fwy o gyfranogiad a grymuso cymunedol. Gall cymunedau weithredu’n fwy annibynnol.

Rheoli Adnoddau

Mae rheoli llifogydd yn gofyn am lawer o adnoddau ac mae’r dull presennol yn anghynaliadwy ac nid yw’n lleihau risgiau.

Gweinidog y Llywodraeth Beca Davies, 53

“Fel un o weinidogion y llywodraeth, rwy’n falch o gyhoeddi bod ein hymdrechion deddfwriaethol wedi cael eu cysoni’n llwyddiannus â’r angen brys am reoli llifogydd yn gynhwysfawr. Mae protocol ymateb i lifogydd Cymru yn brawf o’n hymrwymiad i warchod ein hamgylchedd a’n cymunedau. Wedi ei gyllido drwy dreth amgylcheddol, rydym wedi cyfeirio llawer o adnoddau i gryfhau amddiffynfeydd rhag llifogydd a gwella cydnerthedd ein seilwaith. Mae ein llywodraeth yn arwain ym maes gwrthsefyll llifogydd. Rydym wedi datblygu strategaethau cadarn i gefnogi ein cymunedau a’n busnesau i liniaru risgiau llifogydd. Mae’r fenter hon yn rhan o ymgyrch genedlaethol sydd â’r nod o feithrin undod yn erbyn llifogydd, ar draws y wlad gyfan.”

Perchennog busnes David Morgan, 42

“Fel perchennog busnes, rwy’n gweld yr angen am ddeddfwriaeth gyfannol sy’n trethu’r diwydiant ar gyfer amddiffynfeydd rhag llifogydd. Rydyn ni’n defnyddio technoleg i wella ein dealltwriaeth o natur a gwella rhagfynegiadau llifogydd, ond mae rheoli llifogydd yn dal yn gostus ac nid yw’r strategaethau presennol yn lleihau risgiau fel y gobeithiwyd. Dylai polisi ddefnyddio profiadau llifogydd go iawn er mwyn cynllunio’n well. Mae buddsoddiad yn hanfodol, yn enwedig mewn data manwl am y tywydd i’n hysbysu’n well. Mae angen dulliau cynaliadwy arnom i ddiogelu ein busnesau a’n cymunedau yn y tymor hir.”

Ffermwr Lowri Ahmed, 29

“Rydw i wedi gweld y da a’r drwg ar y tir hwn dros y blynyddoedd. Yn ddiweddar, dechreuodd y Grŵp Dŵr fy nigolledu am storio dŵr, trefniant sydd o fudd i’r ddwy ochr sy’n gwella cydnerthedd cymunedol yn erbyn prinder dŵr. Mae’n amddiffyniad ariannol ac amgylcheddol, sy’n fy ngalluogi i gael yswiriant ar gyfer difrod annisgwyl. Ac eto, mae’n ymddangos nad yw pobl leol yn gwerthfawrogi’r manteision, fel lliniaru llifogydd a sefydlogrwydd amaethyddol. Mae eu diffyg dealltwriaeth o rôl hanfodol dŵr yn ddigalon. Gan addasu i’r datblygiadau hyn, rwy’n ystyried cnydau sy’n gallu gwrthsefyll dŵr i fanteisio ar yr adnodd hwn, gan gofleidio heriau a chyfleoedd yr arfer cynaliadwy hwn.”

Yn y Gymru fydd ohoni yn 2050, mae gwneud penderfyniadau yn cael ei nodi gan hierarchaeth dryloyw gyda rolau a chyfrifoldebau clir. Mae hyn yn sicrhau nad yw blaenoriaethau sy’n cystadlu â’i gilydd yn rhwystro gweithredu ar y cyd. Mae’r model hwn yn ffafrio dull arafach a myfyriol sy’n caniatáu i amrywiaeth ehangach o leisiau a safbwyntiau gael eu clywed a’u hymgorffori mewn polisi a chamau gweithredu.

Mewn ymateb i lifogydd, mae Cymru wedi datblygu grwpiau llifogydd wedi eu targedu sy’n diwallu anghenion penodol gwahanol gymunedau. Mae’r dull personol hwn yn cydnabod bod gan bob cymuned heriau a gofynion unigryw. Mae mynd ar drywydd cyfiawnder tir
yn ganolog i fynd i’r afael ag effaith anghymesur llifogydd ar grwpiau lleiafrifoedd ethnig. Mae cymunedau’n eiriol dros ddosbarthu a rheoli tir yn deg, ac adlewyrchir hyn yn nifer yr achosion o dechnegau adeiladu cynaliadwy. Mae atebion draenio bellach wedi eu dylunio i fod yn ecolegol sensitif, gan weithredu’n effeithiol heb ddibynnu ar goncrid a deunyddiau eraill sy’n niweidiol i’r amgylchedd.

Mae Cymru wedi cyflwyno technolegau newydd i ategu’r gwaith o wrthsefyll llifogydd. Mae systemau rhybuddion llifogydd datblygedig yn cael eu defnyddio ar raddfa fawr, sy’n galluogi cymunedau i baratoi ar gyfer digwyddiadau llifogydd ac ymateb iddynt yn gyflym. Ceir byrddau gwybodaeth ffisegol hefyd sy’n dangos ffeithluniau mewn nifer o ieithoedd ac fe’u sefydlwyd i ddarparu canllawiau hanfodol yn ystod argyfyngau mewn trefi a dinasoedd.

Mae cymunedau Cymru wedi dod yn fodelau ar gyfer cydbwyso gwahanol ofynion ar dir ac mewn ardaloedd arfordirol. Mae eu cynlluniau cynhwysfawr yn cynnwys prosiectau ynni adnewyddadwy, cadwraeth bioamrywiaeth, rheoli coetiroedd, a lliniaru llifogydd yn effeithiol. Mae camlesi a gafodd eu hesgeuluso ar un adeg wedi cael eu hailagor, ac mae seilwaith hŷn yn cael ei addasu’n glyfar i gefnogi bioamrywiaeth. Mae cynlluniau datblygu bellach yn parchu hawliau cynhenid afonydd, gan sicrhau bod ystyriaethau amgylcheddol yn cael eu blaenoriaethu.

Mae ymgysylltu â’r gymuned yng Nghymru wedi cael ei chwyldroi drwy dasglu pwrpasol, sy’n cynnwys trigolion lleol, sy’n chwarae rhan bwysig yn y gwaith o wella’r gallu i wrthsefyll llifogydd. Rhoddir llais i boblogaethau agored i niwed, gan gynnwys gweithwyr allweddol, mewn prosesau gwneud penderfyniadau. Mae’r llywodraeth a chymunedau’n cydweithio i ddatblygu strategaethau sy’n adlewyrchu cymysgedd o anghenion a gwybodaeth.

Mesurau ataliol a pharodrwydd yw conglfaen mentrau cymunedol. Gweithredir mesurau cadarn i leihau effaith llifogydd, gyda systemau ymateb brys yn cael eu llywio gan unigolion cymwys. Mae’n hawdd cael gafael ar wybodaeth gymunedol, gan bwysleisio’r egwyddor o “flaenoriaethu’r blaned cyn elw”, sy’n tanlinellu pwysigrwydd cynaliadwyedd amgylcheddol.

Fodd bynnag, erys heriau ym maes cyllid. Nid yw’r llywodraeth yn cymell busnesau i gyfrannu at atal llifogydd, ac mae cymorth y llywodraeth ar gyfer yswiriant llifogydd yn gyfyngedig. Mae hyn yn aml yn golygu bod busnesau bach a ffermwyr yn agored i niwed, gan arwain at golledion sylweddol os bydd llifogydd.

Themâu Allweddol

Gwneud Penderfyniadau Cynhwysol
Mae hierarchaeth dryloyw yn sicrhau eglurder o ran rolau a chyfrifoldebau, gan atal blaenoriaethau sy’n cystadlu â’i gilydd rhag llesteirio gweithredu ar y cyd. Mae’n broses arafach ond mwy cynhwysol.
Mae grwpiau llifogydd wedi eu targedu yn darparu ar gyfer anghenion cymunedol penodol, gan feithrin dull gweithredu wedi ei bersonoli yn hytrach na strategaeth sy’n addas i bawb.

Rheoli Tir a Chyfiawnder
Mae’r gymuned yn mynd i’r afael ag effaith llifogydd ar grwpiau lleiafrifoedd ethnig drwy eiriol dros gyfiawnder tir. Dulliau adeiladu cynaliadwy sydd drechaf, ac mae atebion o ran draenio wedi eu dylunio i weithio heb ddibynnu ar goncrid.

Datblygiadau Technolegol
Mae technolegau newydd ar gyfer rhybuddion llifogydd yn cael eu defnyddio ar raddfa fawr, gan sicrhau parodrwydd ac ymateb cyflym yn ystod llifogydd. Mae bwrdd gwybodaeth ffisegol, sy’n cynnwys siart llif ffeithlun mewn sawl iaith, yn rhoi arweiniad hanfodol yn ystod argyfyngau.

Ystyriaethau Amgylcheddol
Mae cymunedau’n cydbwyso gofynion amrywiol ar dir, gan ymgorffori ynni adnewyddadwy, bioamrywiaeth, coetiroedd a lliniaru llifogydd mewn cynllun cydlynol. Ailagorir camlesi, ail-bwrpasir seilwaith etifeddol ar gyfer bioamrywiaeth, a chydnabyddir hawliau afonydd yn ystod gwaith datblygu

Ymgysylltu â’r Gymuned
Mae tasglu sy’n cynnwys cymunedau lleol yn cymryd rhan weithredol mewn ymdrechion i wrthsefyll llifogydd.
Mae gan boblogaethau agored i niwed, gan gynnwys gweithwyr allweddol, lais mewn prosesau gwneud penderfyniadau, gan sicrhau bod eu hanghenion yn cael eu hystyried. Mae’r llywodraeth yn cydweithio â chymunedau i ddatblygu cynlluniau cynhwysfawr, gan ystyried lleisiau amrywiol.

Atal a Pharodrwydd
Mae cymunedau’n canolbwyntio ar atal a chadernid, gan roi mesurau cadarn ar waith i leihau effaith llifogydd. Mae systemau ymateb brys yn cael eu harwain gan unigolion galluog, ac mae gwybodaeth gymunedol ar gael yn rhwydd. Yr egwyddor gyffredinol yw “blaenoriaethu’r blaned cyn elw”, sy’n pwysleisio pwysigrwydd cynaliadwyedd amgylcheddol.

Cyllid

Nid yw busnesau’n cael eu cymell gan y llywodraeth i ddarparu cymorth gyda mesurau atal llifogydd. Nid yw’r Llywodraeth yn gallu cefnogi pawb gydag yswiriant llifogydd, sy’n aml yn golygu bod busnesau bach a ffermwyr mewn perygl o golli allan. lleiafrifoedd ethnig

Gweinidog y Llywodraeth Beca Davies, 53

“Rwy’n cefnogi ein hymrwymiad i ‘flaenoriaethu’r blaned cyn elw’, gan sicrhau bod cymunedau’n barod ac yn gadarn yn erbyn llifogydd. Rydym wedi sefydlu rolau clir ac effeithlon o fewn fframwaith cynhwysol, sy’n cynnwys lleisiau lleol wrth greu cynlluniau llifogydd cadarn. Mae’r dull hwn, er ei fod yn drefnus, yn sicrhau nad oes neb yn cael ei anwybyddu, yn enwedig gweithwyr allweddol a phoblogaethau agored i niwed. Mae ein tasgluoedd sydd wedi eu targedu yn hanfodol, gan gynnig atebion pwrpasol yn hytrach na chynlluniau generig, a thrwy hynny wella ein cryfder cyfunol yn erbyn heriau llifogydd.”

Perchennog busnes David Morgan, 42

“Rwy’n gweld â’m llygaid fy hun nad yw cymorth y llywodraeth i atal llifogydd yn cyrraedd pob un ohonom, yn enwedig mewn ardaloedd gwledig fel ein rhai ni. Heb gymhellion ar gyfer mesurau rhagweithiol neu yswiriant digonol ar gyfer llifogydd, rydym yn agored i lifogydd. Diolch byth, mae rolau clir a dull cyson yn hyrwyddo cynhwysiant a gweithredu ar y cyd. Er ei fod yn araf, mae’n gam i’r cyfeiriad cywir. Mae ein grwpiau llifogydd sydd wedi eu targedu yn deall ein hanghenion unigryw ac yn cynnig cymorth wedi ei deilwra, sy’n profi bod strategaethau pwrpasol yn gallu bod yn fwy effeithiol nag atebion eang.”

Ffermwr Lowri Ahmed, 29

“Mae nifer o newidiadau ar fy fferm. Mae technoleg yn dod â gobaith i’m fferm i hybu bioamrywiaeth a dylunio amddiffynfeydd rhag llifogydd. Wrth i heriau hinsawdd ddod i’r amlwg, mae fy rôl yn esblygu y tu hwnt i dyfu – rydw i’n arweinydd cymunedol sy’n eiriol dros gydnerthedd. Mae llifogydd rheolaidd yn rhoi prawf arnom, ond rwyf yn aml yn cynorthwyo ffermwyr a thirfeddianwyr eraill ar eu taith tuag at gynaliadwyedd. Rydym yn chwilio am gymorth cryfach gan y llywodraeth i ddiogelu ein caeau rhag hinsawdd ansicr yn y dyfodol, ond yn y cyfamser, rydym yn defnyddio ein gwybodaeth a’n datblygiadau arloesol ar y cyd i sicrhau cydnerthedd am genedlaethau i ddod.”

Yn 2050, mae’r ymateb i lifogydd yng Nghymru yn dameidiog ac yn adweithiol. Nid oes strategaeth gyffredinol na meddwl cydgysylltiedig, ac mae’r sefyllfa bresennol wedi parhau wrth i’r anghydraddoldebau presennol gynyddu. Mae’r drafodaeth yn ymwneud ag ymateb ac nid atal, ac mae gwendidau yn debygol o gynyddu. 

Mae rhai cymunedau’n fwy cydlynol ac yn cefnogi ei gilydd, ac eraill ddim. Mae rhai cymunedau’n ffynnu, gyda mwy o gyfathrebu a chydweithio, tra nad yw eraill yn goroesi, gan arwain at gynnydd mewn ffoaduriaid hinsawdd. Mae’r rhai sy’n gallu fforddio symud yn gwneud hynny, sy’n arwain at anghydraddoldeb cynyddol. Mae cymunedau addasol yn ffurfio grwpiau gweithredu ar lifogydd ac yn tynnu allan o gynlluniau llifogydd i “fwrw ymlaen” â phethau. Mae strategaethau anghonfensiynol, fel pobl yn storio canŵ mewn tai, yn tynnu sylw at natur ad-hoc mecanweithiau ymdopi yn absenoldeb cynllun cynhwysfawr. Fodd bynnag, mae rhai cymunedau’n chwalu, ac mae potensial y gymuned yn cael ei wanhau. Nid yw pobl yn siarad â’i gilydd, ac mae rhaniadau cymdeithasol yn cael eu hatgyfnerthu. Mae cymdeithas ddwy haen – y rhai sy’n gallu amddiffyn eu hunain a’r rhai sy’n methu.

Mae dulliau adeiladu newydd yn codi mewn rhai ardaloedd, gyda thai ar silt mewn datblygiadau newydd a mwy o ddeunyddiau adeiladu sy’n gwrthsefyll llifogydd yn caniatáu i ddŵr symud drwodd. Fodd bynnag, mae rhai ardaloedd yn cael eu gadael, ac mae pobl yn symud allan o dai oherwydd llifogydd ac yn gwerthu tai am lai o arian. Mae hyn yn arwain at fwy o fudo i wahanol ardaloedd, gan roi pwysau mewn mannau eraill.

 Mae’r diffyg busnesau, yn enwedig cwmnïau annibynnol bach, oherwydd ofn llifogydd mewn adeiladau a chostau yswiriant uchel, yn amlwg. Mae cwmnïau newydd yn manteisio ar gyfleoedd newydd yn y farchnad, fel welly.com, floodgate.com, wind-upradios.com, pumps4us.com, caiacs chwyth, dehumidifiers.com. Fodd bynnag, ni all rhai unigolion gael yswiriant llifogydd sylfaenol, heb sôn am fforddio seilwaith neu dechnoleg amddiffyn rhag llifogydd ar gyfer eu cartrefi.

Mae sawl digwyddiad ofnadwy o lifogydd yn digwydd, heb rannu’r gwersi a ddysgwyd oherwydd diffyg cyfathrebu. Mae prosiectau’n cael eu darparu ar eu pen eu hunain, sy’n golygu bod ymateb yn dameidiog. Mae’r effeithiau ar yr amgylchedd yn amlwg, oherwydd nad oes dull gweithredu ar sail dalgylch. Nid oes atebolrwydd na thryloywder ynghylch gwneud penderfyniadau. Mae rhai unigolion yn gwneud penderfyniadau ac yn gweithredu, ond mae’r rhain weithiau’n anaddas. 

Mae’r llwybr ymlaen yn gofyn am symud tuag at strategaethau rhagweithiol, llywodraethu cydlynol, ac ymrwymiad ar y cyd i fynd i’r afael â’r heriau sy’n gysylltiedig â llifogydd.

Themâu Allweddol

Amrywiaeth mewn Cydlyniant Cymunedol
Dim ond rhai cymunedau sy’n dangos cydlyniant a chefnogaeth ryfeddol yn ystod llifogydd, tra bo eraill yn ei chael yn anodd dod at ei gilydd yn wyneb adfyd. Mae gwasanaethau atgyweirio arbenigol yn darparu ar gyfer anghenion unigryw ardaloedd yr effeithir arnynt, gan bwysleisio natur dameidiog adnoddau.

Arloesi mewn Adeiladu a Byw
Mae dulliau adeiladu newydd, fel tai ar byst mewn datblygiadau newydd, yn dangos gallu rhai ardaloedd i addasu i’r hinsawdd sy’n newid.
Mae deunyddiau adeiladu arloesol, sy’n gallu gwrthsefyll llifogydd yn well ac sy’n caniatáu i ddŵr lifo drwodd, yn dod i’r amlwg gan arloeswyr mewn adeiladu cadarn.

Heriau o ran Cynllunio a Meddwl
Mae diffyg meddwl cydgysylltiedig yn amlwg, gan arwain at ymatebion digyswllt a dulliau tameidiog o reoli llifogydd.
Mae strategaethau anghonfensiynol, fel pobl yn storio canŵ mewn tai, yn tynnu sylw at natur ad-hoc mecanweithiau ymdopi yn absenoldeb cynllun cynhwysfawr.

Deinameg Gymdeithasol a Threfniadau Byw
Mae agosrwydd mannau byw yn cynyddu mewn rhai ardaloedd wrth i bobl ddod at ei gilydd i gael cymorth, tra bo eraill yn profi darnio oherwydd pryderon ynghylch llifogydd. Mae ffoaduriaid sy’n dioddef llifogydd, sy’n cael eu gorfodi i chwilio am dai dros dro, yn chwyddo’r heriau presennol o ran cynllunio trefol a dyrannu adnoddau.

Straen Economaidd a Chyfleoedd yn y Farchnad
Mae pwysau economaidd yn gorfodi rhai i symud allan o dai lle mae perygl o lifogydd, gan werthu eiddo am brisiau is. Mae’r system economaidd gyffredinol dan straen, sy’n arwain at ddirywiad busnesau bach annibynnol oherwydd ofnau am adeiladau sydd wedi dioddef llifogydd a chostau yswiriant uchel.

Natur Adweithiol a Chymunedau Addasol
Mae’r ymateb i lifogydd o’i gwmpas yn gwyro tuag at fesurau adweithiol yn hytrach na mesurau ataliol, gan arwain at ymdeimlad o lwyddiant wrth gyflawni atebion tymor hir. Mae cwmnïau newydd yn manteisio ar gyfleoedd newydd yn y farchnad, gan gynnig cynnyrch a gwasanaethau wedi eu teilwra i’r galw cynyddol am atebion sy’n gysylltiedig â llifogydd.

Cyfathrebu a Deinameg Gymunedol
Mae rhai cymunedau’n sefydlu grwpiau gweithredu ar lifogydd, gan wella cyfathrebu a chydweithio i fynd i’r afael â heriau uniongyrchol. I’r gwrthwyneb, mae cymunedau posibl yn wynebu cael eu gwanhau wrth i bobl gael eu datgysylltu, gan arwain at chwalu bondiau cymdeithasol.
Anghydraddoldebau a Mesurau Addasol
Gall unigolion cyfoethocach fforddio adleoli, gan waethygu’r anghydraddoldebau presennol a chreu rhaniad cynyddol rhwng cymunedau ffyniannus a chymunedau sy’n ei chael hi’n anodd. Mae gwendidau’n debygol o gynyddu yn absenoldeb llywodraethu cydlynol a strategaethau rhagweithiol.

Gweinidog y Llywodraeth Beca Davies, 53

“Rwy’n gweld cydnerthedd amrywiol yn ein cymunedau yn ystod llifogydd. Wrth i rai uno, nid yw eraill yn teimlo y gallant symud. Mae’r gwahaniaeth hwn yn tynnu sylw at yr angen am wasanaethau adfer wedi eu teilwra ac ailwerthuso dosbarthiad adnoddau. Rhaid i ni fynd i’r afael â’r straen trefol a achosir gan ffoaduriaid llifogydd a mynd i’r afael â’r bwlch cynyddol wrth i bobl gefnog adleoli. Fy ymrwymiad yw creu dull llywodraethu cryfach ac unedig a datblygu mesurau rhagweithiol i liniaru gwendidau a sicrhau cefnogaeth deg i bob dinesydd.”

Perchennog busnes David Morgan, 42

“Fel perchennog busnes bach, mae effaith ariannol llifogydd yn sylweddol. Mae cynnydd mewn yswiriant a’r bygythiad cyson o ddifrod llifogydd wedi gwneud goroesi yn her i fusnesau fel fy un i. Mae’n rhwystredig gweld ymateb adweithiol, tymor byr i lifogydd pan mai’r hyn sydd ei angen arnom yw atebion cynaliadwy, tymor hir. Yn y cyfamser, mae rhai cwmnïau mwy newydd yn ffynnu drwy fodloni’r galw am amddiffynfeydd rhag llifogydd, sy’n dangos bod cyfle o hyd yng nghanol adfyd. Mae angen i ni addasu’n gyflym i gadw ein pennau uwchlaw’r dŵr.”

Ffermwr Lowri Ahmed, 29

“Rydw i wedi gweld y da a’r drwg ar y tir hwn dros y blynyddoedd. Yn ddiweddar, dechreuodd y Grŵp Dŵr fy nigolledu am storio dŵr, trefniant sydd o fudd i’r ddwy ochr sy’n gwella cydnerthedd cymunedol yn erbyn prinder dŵr. Mae’n amddiffyniad ariannol ac amgylcheddol, sy’n fy ngalluogi i gael yswiriant ar gyfer difrod annisgwyl. Ac eto, mae’n ymddangos nad yw pobl leol yn gwerthfawrogi’r manteision, fel lliniaru llifogydd a sefydlogrwydd amaethyddol. Mae eu diffyg dealltwriaeth o rôl hanfodol dŵr yn ddigalon. Gan addasu i’r datblygiadau hyn, rwy’n ystyried cnydau sy’n gallu gwrthsefyll dŵr i fanteisio ar yr adnodd hwn, gan gofleidio heriau a chyfleoedd yr arfer cynaliadwy hwn.”

Yn 2050, mae’r sector masnachol wedi cymryd yr awenau o ran gwrthsefyll llifogydd yng Nghymru. Heb fawr o reoleiddio, mae’r ymateb wedi dod yn gyfrifoldeb corfforaethol i raddau helaeth. Mae busnesau wedi ffurfio perthynas well gydag awdurdodau lleol a chymunedau, gan arwain at symud tuag at fodel cymunedol/busnes lleol. Mae hyn wedi arwain at fwy o effaith ar y gymuned, ond mae fforddiadwyedd cynlluniau o’r fath wedi bod yn her.

Trosglwyddodd y llywodraeth y cyfrifoldeb dros amddiffynfeydd traddodiadol rhag llifogydd i fusnesau mawr. Maent wedi cyflwyno cynnyrch newydd i gynorthwyo pobl pan fydd llifogydd yn digwydd, gan gyfrannu at gymdeithas sy’n gallu gwrthsefyll gwres a’r hinsawdd. Fodd bynnag, mae’r diffyg rheoleiddio a blaenoriaethau’r llywodraeth o ran cyllido a datblygu mesurau atal llifogydd wedi arwain at ymateb braidd yn anhrefnus. Mae buddsoddi anghyfartal mewn amddiffynfeydd rhag llifogydd wedi arwain at sefyllfa lle mae rhai cymunedau’n ddiogel, tra bo eraill yn dioddef canlyniadau tywydd annisgwyl.

Mae partneriaethau cymunedol gyda busnesau wedi bod yn grymuso pobl leol Cymru, ond mae’r ymateb wedi bod yn anghytbwys. Mae’r ffocws wedi bod ar y cymunedau sy’n dioddef llifogydd sy’n gallu fforddio’r ymatebion, gan godi cwestiynau ynghylch pwy sy’n talu a phwy sy’n gyfrifol yn ariannol. Ai’r cymunedau sydd wedi dioddef llifogydd, ynteu a ddylai hwn fod yn fater cyffredinol, gan ddilyn egwyddor ‘y llygrwr sy’n talu’?

Mae lleisiau lleol cryf yn eiriol dros well rheoleiddio a goruchwylio a chynhwysiant yn y cyngor lleol. Maent yn cynnig atebion arloesol fel ailagor y camlesi a ddefnyddiwyd ar gyfer glo i gynorthwyo â draenio, yn enwedig gyda’r bygythiad sydd ar y gorwel o afonydd yn gorlifo. Maent yn hyrwyddo cynnwys gwybodaeth ddwyieithog, sydd wedi bod yn fuddiol o ran sicrhau bod pawb (gan gynnwys twristiaid) yn deall eu rôl o ran amddiffyn rhag llifogydd.

Mae’r senario yn cyflwyno heriau a chyfleoedd i lywodraethau, busnesau a chymunedau addasu gyda’i gilydd. Fodd bynnag, mae angen iddynt wrando ar ei gilydd, gan fod perygl y gallent dybio beth sydd orau i eraill. 

Mae’r dyfodol hwn yn rymusol ond yn anghyfartal, ac mae’n tanlinellu’r angen am ddull gweithredu mwy cytbwys a chynhwysol ar gyfer gwrthsefyll llifogydd.

Themâu Allweddol

Grymuso Lleisiau Lleol
Mae lleisiau lleol cryf yn hanfodol er mwyn siapio cymunedau cydnerth, eiriol dros eu hanghenion, a chyfrannu at brosesau gwneud penderfyniadau. Mae gwell perthynas rhwng busnesau, awdurdodau lleol a chymunedau yn meithrin cydweithio, gan sicrhau dull gweithredu mwy cynhwysol a gwybodus o ran gwrthsefyll llifogydd.

Byw yn y Gymuned
Mae’r cysyniad o bob cymuned yn byw ar draws un lefel yn herio cynllunio trefol traddodiadol, gan bwysleisio cynhwysiant a hygyrchedd cyfartal. Gall newid canfyddiadau o ddefnyddioldeb coed arwain at seilwaith gwyrdd gwell, darparu amddiffynfeydd naturiol rhag llifogydd a hyrwyddo amgylchedd sy’n gallu gwrthsefyll yr hinsawdd.

Rheoleiddio a Goruchwylio
Mae cynghorau lleol sy’n cael eu rheoleiddio a’u goruchwylio’n well yn sicrhau atebolrwydd, tryloywder ac ymateb cytbwys i gydnerthedd rhag llifogydd. Rhaid i newid tuag at fodel cymunedol/busnes lleol, gan arwain at fentrau cymunedol mwy, fynd i’r afael â phryderon ynghylch fforddiadwyedd er mwyn parhau i fod yn gynhwysol.

Grymuso Cymunedau
Mae partneriaethau cymunedol gyda busnesau yn grymuso trigolion, gan feithrin ymdeimlad o gydgyfrifoldeb a gweithredu ar y cyd. Mae cynnyrch newydd sy’n gallu gwrthsefyll llifogydd a mesurau sy’n gallu gwrthsefyll yr hinsawdd yn cynorthwyo pobl yn ystod llifogydd, gan annog mesurau rhagweithiol a pharodrwydd.

Cyfrifoldeb Ariannol
Gall ychydig iawn o reoleiddio arwain at fodel cyfrifoldeb corfforaethol, gan ysgogi entrepreneuriaid cymunedol a mentrau gwrthsefyll llifogydd preifat. Mae’r cwestiwn yn codi ynghylch cyfrifoldeb ariannol, gydag ystyriaethau ynghylch ai cymunedau sydd wedi dioddef llifogydd ynteu endid ehangach sy’n ysgwyddo’r costau, gan fabwysiadu egwyddor “y llygrwr sy’n talu”.

Agweddau Masnachol ar Atal Llifogydd
Mae amddiffynfeydd traddodiadol rhag llifogydd sy’n cael eu cynnal gan fusnesau ac sy’n cael buddsoddiadau gan y busnesau hynny yn tynnu sylw at agwedd fasnachol ar wrthsefyll llifogydd, gan gyfrannu o bosibl at anghydraddoldeb o ran perygl llifogydd.
Gall diffyg rheoleiddio arwain at ymateb anhrefnus, gan bwysleisio’r angen am fframweithiau strwythuredig i arwain ymdrechion i wrthsefyll llifogydd.

Gwybodaeth a Chyfathrebu Dwyieithog
Mae cynhwysiant yn hollbwysig, ac mae gwybodaeth ddwyieithog yn sicrhau bod pob aelod o’r gymuned yn wybodus ac yn gallu cymryd rhan weithredol mewn ymdrechion i wrthsefyll llifogydd.

Cydbwyso Ymatebion ac Addasiadau
Mae afonydd yn cyflwyno heriau a chyfleoedd, gan ysgogi trafodaethau ar ailagor camlesi ar gyfer draenio gwell. Gall yr agwedd fasnachol ar amddiffyn rhag llifogydd arwain at anghydraddoldebau, gan dynnu sylw at yr angen am ymatebion cytbwys sy’n mynd i’r afael ag anghenion unigryw pob cymuned.

Gweinidog y Llywodraeth Beca Davies, 53

“Fel un o weinidogion y llywodraeth, rwy’n credu’n gryf mai cynhwysiant yw conglfaen ein strategaeth gwrthsefyll llifogydd. Drwy ddarparu gwybodaeth mewn sawl iaith, rydym yn sicrhau bod gan bob aelod o’r gymuned fynediad at wybodaeth hanfodol a’u bod yn gallu cyfrannu at ein hymdrechion ar y cyd. Rydym yn gweithio gyda’r cynghorau lleol, gan bwysleisio atebolrwydd a thryloywder, i sicrhau dull cytbwys o reoli llifogydd. Mae ein buddsoddiad mewn cynnyrch gwrthsefyll llifogydd arloesol a seilwaith sy’n gallu gwrthsefyll yr hinsawdd yn dyst i’n hymrwymiad i gefnogi a pharatoi ein dinasyddion ar gyfer heriau tywydd eithafol.”

Perchennog busnes David Morgan, 42

“Fel perchennog busnes, rwy’n cydnabod bod ein buddsoddiad mewn amddiffynfeydd rhag llifogydd yn gleddyf deufiniog. Er ei fod yn cryfhau cadernid cymunedol, gall hefyd gyfrannu at anghydraddoldeb. Heb reoliadau clir, gall ein hymdrechion fod ar hap, gan bwysleisio’r angen am fframwaith trefnus. Rydym yn symud tuag at fodel cyfrifoldeb corfforaethol, gan annog arweinwyr busnes lleol i roi mesurau gwrthsefyll llifogydd wedi eu preifateiddio ar waith. Fodd bynnag, erys y cwestiwn ynghylch atebolrwydd ariannol – a ddylai’r gost ddisgyn ar gymunedau yr effeithir arnynt ynteu a ddylem fabwysiadu dull “y llygrwr sy’n talu” er mwyn dosbarthu’r baich ariannol yn fwy cyfartal?”

Ffermwr Lowri Ahmed, 29

“Yn fy meysydd i, mae newid yn rhywbeth cyson. Gan weithio gyda’n gilydd, mae ffermwyr lleol a minnau’n mabwysiadu arferion fel cnydau amrywiol ac aflonyddu cyn lleied â phosibl ar y pridd, gan ddangos ein hymroddiad i’r tir. Eto i gyd, rydym yn wynebu difaterwch gan gorfforaethau cyfoethog yn ystod llifogydd. Er gwaethaf caledi, mae arloesi yn ffynnu; rydw i yn awr yn tyfu amrywiaeth o gynnyrch, gan gynnig dewis arall yn lle siopau mawr. Mae heriau ariannol yn parhau, ond nid yw fy ymrwymiad yn cynyddu. Rwy’n anelu at sefydlogrwydd, gan roi maeth nid yn unig i’r cnydau ond hefyd i ddyfodol fy nheulu a gobaith ein cymuned.”